Radio in België
voor 1930:
In
België vond de eerste TSF-uitzending ("télégraphie san fil")
plaats op 28 maart 1914
vanuit het Koninklijk Paleis in Laken: een concert,
opgedragen aan Koningin Elisabeth,
welk rechtstreeks werd uitgezonden.
Dit
succesvol experiment werd opgevolgd door wekelijkse 'paleisconcerten'
op zaterdagavond
tot aan het begin van WOI.
De
eigenlijke radiogeschiedenis in België begint met de eerste uitzending
van Radio-Belgique
op 24 november 1923, die dezelfde dag officieel werd
ingehuldigd door de
minister van Spoorwegen, Post en Telegraaf.
'Radio-Belgique'
werd gesticht op initiatief van S.B.R. (1922 opgericht), was het eerste
bedrijf
dat zich specialiseerde in de productie van radio-ontvangsttoestellen.
De uitzendingen vonden plaats vanuit de "Union Coloniale" in de
Stassartstraat te Brussel. Schrijver-journalist Théo Fleischman startte
met een echt radiojournaal in 1926:
Hij is dus onmiskenbaar de 'vader' van het radionieuws.
Vermits
Radio-Belgique een uitsluitend Franstalige aangelegenheid was,
kon een
Vlaams initiatief niet uitblijven: in 1928 werd in Antwerpen de neutrale
'Vlaamse Radio-Vereniging' (VRV) opgericht, die met uitzendingen startte
vanuit de dierentuin.
Lokale privé-zenders, zoals de Antwerpse Radio
't Kerkske, zijn de voorlopers van de naoorlogse gewestelijke omroepen.
Naar Nederlands voorbeeld ontstonden ideologisch gekleurde omroepverenigingen:
De 'Katholieke Vlaamse Radio-Omroep' (KVRO) en de 'Socialistische Arbeiders
Radio-Omroep
voor Vlaanderen' (SAROV).
KVRO zond uit via de kort voordien
opgerichte eigen Vlaamse zenders te Veltem, geëxploiteerd
door de N.V.
Radio.
Vervolgens werden de omroepverenigingen: 'Liberale Radio-Omroep'
(LIBRADO) en de
'Vlaamse Nationale Radio-Vereniging' (VLANARA) opgericht.
Informatie van de VRT, met dank.
Aan
de pioniersjaren van Radio Belgique kwam een einde in 1930, toen bij
de wet van
18 juni het "Belgisch Instituut voor Radio-omroep NIR/INR"
werd opgericht.
Een openbare dienst naar het Britse BBC-model.
De openbare
omroep startte met de staf en de technische installaties van Radio
Belgique.
|
|
Ontwerpschets
van de Brusselse architect
Joseph Diongre.
De Raad van Beheer van het
NIR-INR schreef een architectuurwedstrijd uit voor het ontwerp van
een
nieuw omroepgebouw aan de vijvers van Elsene.
Op 25 november 1933 werd
het concept-ontwerp goedgekeurd.
Van de website vanVRT.
|
Het
nieuwe gebouw van het N.I.R. aan het Flageyplein te Brussel, België.
De thans tot u sprekende conservator (RJ) heeft hier nog wel eens gewerkt, in 1992, ten behoeve van de
B.R.T., de Belgische Radio en Televisie.
Deze foto is van 1939.
In het linkergedeelte
was de BRT gehuisvest,
en aan de rechterkant de RTBF: Misschien wel het enige door twee talen
gescheiden gebouw ter wereld.
|
|
|
Het
gebouw moest aan zware technische eisen voor radio-opnamen voldoen, wat
de selectie
van het beste ontwerp tot een moeilijke klus maakte.
Er werden twee
architectuurwedstrijden uitgeschreven (met o.a. Victor Horta en Henry
Van de Velde in de jury) om een definitieve keuze te bereiken.
De architecten
vonden dat de radiotechnici te
veel inspraak hadden.
Bron:
Van de website van
de VRT.
Het nieuwe omroepgebouw van architect
Joseph Diongre op het Eugéne Flageyplein
wordt in gebruik genomen.
Op
15 december 1938 hebben alle diensten
er hun intrek in genomen.
|
N.I.R.
op de wereldtentoonstelling van 1935.
Op de Wereldtentoonstelling van
1935 in Brussel bouwt het N.I.R. een paviljoen met een experimentele studio.
Op de expo worden ook de eerste demonstraties van televisie gegeven.
|
|
|
Ontwerpschets
van de toegangshal van het
(toen nog toekomstige) Flageyplein radio-gebouw.
Op 3 november 1935 legt minister van PTT Paul-Henri Spaak de eerste steen
van het nieuwe omroepgebouw aan de vijvers van Elsene (het latere Eugéne
Flageyplein).
Op deze speciale "Dag van het NIR", de laatste
dag van de Wereldtentoonstelling, zendt de NIR-radio voor het eerst de
hele dag uit,
namelijk van 6.45 uur tot 24 uur.
|
Het
gebouw in avant-gardestijl krijgt de bijnaam "de pakketboot".
|
|
|
Vanwege
het aantal studio's, de akoestische kwaliteit en de technische uitrusting
wordt het beschouwd als het modernste radiogebouw van Europa.
|
Zie hier de mengtafel met modulatie-controle
van
het N.I.R. te Brussel aan het Flageyplein.
Foto van 1939.
Naar
het model van de Britse omroep B.B.C.,
wordt met de wet van 18 juni 1930 het
'Belgisch Nationaal Instituut voor
Radio-Omroep / Institut National Belge de la Radiodiffusion' (NIR/INR)
opgericht.
Deze openbare dienst neemt het grootste deel
van het personeel
en de zendinstallaties in
Veltem over van de bestaande privé-radiostations
Radio Belgique en NV Radio.
Enkele plaatselijke privé-zenders blijven
los daarvan bestaan.
Een aantal ideologische omroepverenigingen
krijgt
zendtijd op het NIR: KVRO (katholiek), SAROV (socialistisch), LIBRADO
(liberaal) en VLANARA (Vlaams-nationalistisch).
Het is de voorloper
van de VRT.
Marcel Van Soust de Borckenfeldt,
voorheen directeur van Radio Belgique, wordt de eerste directeur-generaal
van het instituut.
Voor de gesproken uitzendingen komt er één directeur
per taalgroep.
Aan Vlaamse zijde is dat Gust De Muynck, aan Franstalige
zijde Théo Fleischman.
|
|
|
De
geluidsstudio van het N.I.R.,
genomen naar en vanuit een der hoorspelstudio's
te Brussel aan het Flageyplein in 1939.
Foto is van het N.I.R.
|
De
geluidsstudio van het N.I.R.,
genomen naar en vanuit een der hoorspelstudio's
te Brussel aan het Flageyplein in 1939.
Foto is van het N.I.R.
Vlak
voor de Tweede Wereldoorlog uitbreekt,
wordt het NIR-statuut, dat in
1930 voor een proefperiode van twaalf jaar was goedgekeurd, door de
regering opgezegd.
Bij de inval van de Duitsers wordt het omroepgebouw op het Flageyplein ontruimd.
Het NIR blijft nog enkele
dagen uitzenden vanuit een geheimgehouden plaats in Watermaal-Bosvoorde
en later, na de bezetting
van Brussel, vanuit Noord-Frankrijk.
Vanaf
28 mei worden de installaties van het NIR gebruikt voor de uitzendingen
van 'Sender-Brussel'.
Die staan onder volledige controle van de bezetter
en staan in het teken van de Duitse propaganda.
Met de uitzendingen
van het NIR verdwijnen ook de ideologische omroepverenigingen van het
toneel.
Ook de lokale "kleinzenders" moeten hun
activiteit
stoppen: bij de Duitse inval wordt hun zendlicentie ingetrokken.
Op
13 oktober 1942 richtte de Belgische regering in ballingschap te Londen
de 'Belgische Nationale Dienst voor Radio-omroep' (BNRO) op.
De
uitzendingen van het B.N.R.O. startten op
8 februari 1943, eerst via
de BBC en later via een kortegolfzender in Leopoldstad in Belgisch
Kongo.
Daarmee werd de technische basis gelegd voor de latere Werelduitzendingen
van het N.I.R. |
|
|
|
|
|