keurmerk

Dit deel van de pagina gaat over de geschiedenis van de Nederlandsche Seintoestellen Fabriek 
tijdens de tweede wereldoorlog, met name over het 'Polizeiliches Durchgangslager' Amersfoort. 
Bij elke foto wordt getracht een bronvermelding te maken middels een link. 
Deze pagina is tot stand gekomen in samenwerking met Annemiek Littlejohn.

Deze foto toont de slagboom aan de Appelweg te Amersfoort, alwaar het Kamp gelegen was. 
Wanneer je een kijkje neemt op de website van kamp Amersfoort, vind je een plattegrond: Helemaal rechts, de derde barak van onder af, was de 'NSF barak'.

Het 'N.S.F. -Kommando' of  'Radiokommando' was een werkgroep die vanaf september 1943 was ondergebracht in barak V van Kamp Amersfoort.

Feitelijk was het een afdeling van de Nederlandse Seintoestellen Fabriek te Hilversum (Nu Philips).

De werkzaamheden bestonden uit het in elkaar zetten en verzendklaar maken van radiokastjes.
De gevangenen die waren ingedeeld in dit kommando hadden vergeleken met andere gevangenen (zeer) veel voorrechten. 
N.S.F.- gevangenen waren min of meer gehuisvest in de zogenaamde N.S.F.- barak. 
Dat betekende onder andere dat men binnen werd geteld, en dus niet hoefde deel te nemen aan de buiten-appéls. 
Bovendien was het lopende-band-werk zeer gemakkelijk. Gevangenen in dit kommando verdienden met hun werkzaamheden zelfs f 3,65 f 4,00 aan kamp geld per week. 
Aangezien de gevangenen door de N.S.F. werden beschouwd als werknemers was er ook dagelijks controle door enkele heren van de N.S.F. 

Heimelijk werden door hen berichten en wat spulletjes het kamp in, e
n uitgesmokkeld. Vanwege het zogenaamde 'zware werk' in de N.S.F.-barak kwam er uit de gaarkeuken van Hilversum extra voedsel naar het kamp, bestemd voor gevangenen in de N.S.F.- en in de ziekenbarak.

Het N.S.F.-kommando had een door de Duitse kampleiding aangestelde 'Vormann'. 
Ondanks het feit dat deze Vormann - Martin uit Kerkrade - zelf gevangene was, had hij uitgesproken SS-allures

(Jos M. TH Govaert, Ondergedoken in het concentratiekamp: 'Priesterleven in het P.D.A.').

Slagboom aan de Appelweg
PDA03.JPG (29391 bytes)
Deze foto is niet erg duidelijk, helaas. 
Te zien zijn werktafels van een enorme lengte. 
Er boven hing wel redelijk goede verlichting, om de onderdelen goed te kunnen zien. 
Er was iedere dag een chef uit Hilversum bij. 

Enkele namen met betrekking tot het N.S.F.- kommando: 
Opzichters/bedrijfsleiders van de N.S.F.:
De HH: Ir. Litjes, Hendrikx, Aitink en Debbe; Chauffeur Mulders die iedere ochtend rond 10:00 uur met ketels uit de gaarkeuken van Hilversum in het kamp arriveerde; 
Gevangene Jan Kreeuwen uit Voorburg was de technicus die ervoor zorgde dat er steeds een radio van de Duitse bewakers in reparatie was om naar de B.B.C. te kunnen luisteren.  
Gevangenen: Fons Berger, Frans Coehorst en Harry Holla uit Venlo, alle drie overigens omgekomen in Duitse kampen.  
Na de bevrijding hebben oud-gevangenen die werkzaam waren in het N.S.F.-kommando uit dankbaarheid de directie van de fabriek een plaquette aangeboden. 
In 1946, op 6 april, werd in Hilversum een bijeenkomst gehouden voor N.S.F.-ers van het P.D.A.
In de oorlog heeft de vader van Annemiek Littlejohn verplicht moeten werken in het 
Kamp Amersfoort, aan de zendapparatuur. 
Dat waren van die zwarte bakken met buizen (en hakenkruizen erop). Van al die bakken nam hij er steeds een paar mee naar huis, zogenaamd om ze door te meten. 
Hij repareerde e.e.a. wel, maar zo, dat er in korte tijd weer een ander defect optrad, zodat hij voortdurende aanvoer bleef houden en aldus steeds machines te zijner beschikking hield. 
Na de oorlog bleek dat hij een aantal van de bakken niet had teruggebracht, maar begraven in de tuin. Die zijn er dus ook nog......
PDA04.JPG (29727 bytes)
PDA05.JPG (21715 bytes)
 Hout is opgestapeld tegen de N.S.F. barak.

Kamp Amersfoort is een paar keer op televisie geweest. Van enkele van deze programma's heeft Annemiek Littlejohn de opnames bijgewoond, en vond de kwaliteit van de verslaggeving erg goed en knap gedaan. 
Twee vandaag maakte bijvoorbeeld in april 2000 opnamen met drie gevangenen, wat een indrukwekkende en fraaie reportage opleverde. 
Op 4 mei 2000 was '5 in het land' al hier met verslaggeefster Daphne. Zij interviewde op bijzondere wijze een Rus die nabestaande was van iemand die hier begraven ligt op het Russische ereveld. 
De samensteller van dit overzicht was ook bij de reportage aanwezig omdat deze had mogen bijdragen aan de voorbereidingen, met name betreffende het thema de Russen en Kamp Amersfoort. Ook op 'Kanaal 9' gaf Annemiek Littlejohn toelichting bij het kamp en haar geschiedenis.  

Met dank aan Annemiek Littlejohn van het 'Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort' / 
'Kamp Amersfoort' en Stoffel Warnaar (fotograaf van deze afbeelding, woonachtig te Maassluis).

Deze tekening van John (of Joop) Cordell, 
die Annemiek Littlejohn heeft gekregen van 
Jan Kreeuwen van het radio of N.S.F. kommando, stelde Jan Kreeuwen zelf voor.  
Jan was nogal handig met radio's en slaagde erin om zelfs in het Kamp radio-uitzendingen te ontvangen en beluisteren.

Het boek 'Spanne en Spanningen', uitgave van het  veertigjarige N.S.F., besteedt een paar regels aan het kamp. 
Op pagina 218 staat het volgende letterlijk te lezen: "Om de Nederlandse politieke gevangenen in het 'Polizei Durchgang
slager Amersfoort' (P.D.A.) te helpen, werd in dit kamp een N.S.F.-werkplaats ingericht. De N.S.F. mocht zelf de geschiktste gevangenen voor de werkplaats uitkiezen. Het lag voor de hand, dat dit bij voorkeur politieke gevangenen waren die werden beziggehouden met ... het uitzoeken van schroefjes. Deze werkers voor de N.S.F. hadden in het kamp bijzondere voorrechten. Ze hadden een eigen barak en ligging; voeding en verzorging waren veel beter dan die van de overige gevangenen. De bijvoeding en het materiaal werden elke dag door de directiechauffeur gebracht. De bronzen plaquette, rechts naast de ingang van het directiekantoor, is na de bevrijding door gewezen Kamp-N.S.F.-ers aan de directie der N.S.F. aangeboden als herinnering aan en dank voor de goede zorgen gedurende hun kamptijd."

Het directiegebouw is twee jaar geleden afgebroken, er staan nu huizen. 
Maar die bronzen plaquette zal nog wel bestaan. Wie zou die  nu hebben? Het museum Kamp Amersfoort zou deze plaquette gaarne in bruikleen nemen ter expositie aan iedereen.

PDA06.JPG (46905 bytes)
PDA07.JPG (81388 bytes)
Binnencommando's waren: 
Het N.S.F. commando, een afdeling van van de N.S.F. (radio) te Hilversum. 
Dit commando was lang niet zo uitgebreid als het Philips-Commando te Vught, waar de te maken instrumenten ook  ingewikkelder waren. 
Het N.S.F.-commando kreeg omstreeks November 1943 een grote uitbreiding, wat gepaard ging met een liter goede stamppot per persoon uit de gaarkeuken te Hilversum. 

Men was vrij van buitenappéls en werd binnen geteld. Het was dus in alle opzichten hét commando. 
De selectie was echter scherp, zodat ook werkelijk in 't begin een keurcorps was, bestaande uit een goede 200 man. 
Toen later het appél een paar keer niet klopte, en de fout in het commando werd ontdekt, moest het ook buitenappél gaan houden, maar toen was het al voorjaar. De leider Martin, een verlopen SS-er, was een rare kwast met beulsneigingen, zodat hij bij de SD in aanzien stond. Toen hij er echter ook hier te brutaal mee omsprong, werd hij naar Vught gestuurd. Met hem was echter een tweede beul ontstaan, de gevangenleider van het Alba-commando, de Duitsche SS-er en Oberleutnant der Luftwaffe Bock. 
Dit Albacommando bestond uit ongeveer 400 man, een dag- en een nachtploeg, zonder dat er iets...

Gelieve hieronder het vervolg van deze tekst te lezen in het zwarte vlak (originele tekst). De tekst in de linker kolom is een recente aanvulling op dit verhaal, ons ter beschikking gesteld via Gert Stein, de maker van de siteKamp Amersfoort.

Inhoudelijke aanvulling:

Sommige commando's verdienen een nadere omschrijving omwille van de vele prettige of minder prettige herinneringen daaraan verbonden. Op de allereerste plaats komt ongetwijfeld 
het N. S. F. -oftewel Radio-commando, -een afdeling van de Nederlandse Seintoestellen Fabriek te Hilversum. Dat was het commando! 
De elite-werkgroep.
Wat 'n moeite gaf men zich, wat 'n voorspraak riep men in, om bij de "Radio" te komen! 
Het werk geschiedde aan de lopende band: plankjes schuren en plamuren, schroefboutjes uitzoeken en gaatjes tappen, radiokastjes in elkaar zetten en voor verzending gereed maken. 
Alles doodeenvoudig en gemakkelijk werk.
Men woonde gezamenlijk in een aparte barak, had niets uit te staan met de lastige, langdurige buiten-appéls, omdat men binnen geteld werd, en genoot allerlei voorrechten. 
Zo o.a. was dit commando het enige, waar men zelfs iets kon verdienen, f 3.65 f 4.- per week, uit te betalen in 'cantine-bons'. 
't Was werkelijk een keurkorps, waarin hoofdzakelijk politieke gevangenen werden ondergebracht of beter gezegd op arbeidsovereenkomst door de N.S.F. werden aangenomen. 
Vandaar, dat er elke dag enkele heren van de N.S.F. naar het kamp kwamen om zogenaamd toezicht te houden op de werkzaamheden, doch meer nog om de gevangenen een hart onder de riem te steken. Want de arbeidsprestatie was gewoonweg belachelijk! 
Dit commando heeft de N.S.F. schatten gelds gekost, omdat voor iedere "arbeider" aan de kampleiding het volle loon moest worden uitbetaald, zodat de commandant nog 'n aardige duit aan deze 'haftlingen' verdiende! 
Van de kant van de N.S.F.-Philips werd 't een stille, doch machtige hulpverlening! 
Met dankbaarheid zullen alle P.D.A.'ers van de Radio-afdeling zich de namen herinneren van hun vroegere  opzichters en bedrijfsleiders: 
Ir. Litjes en de heren Hendrikx, Aitink en Debbe, alsook de chauffeur Mulders.
"Het was, alsof je elke dag 'n stukje vrijheid hapte, wanneer je een van deze heren ontmoette en sprak: Je kreeg van hen de berichten uit de buitenwereld en van je familie. Zij wisten je soms te vertellen, hoe 't met je zaak stond en. ..ofschoon zij uiterst voorzichtig moesten zijn, smokkelden zij zo 't een en ander voor je in en uit."
Geen wonder dat, na de bevrijding, de oud-Amersfoorters in massa optrokken naar Hilversum om aan de directie van de fabriek een plaquette aan te bieden, welke in de voorgevel van het gebouw de dankbaarheid vertolkt van alle P.D.A.-'ers uit de "Radio". 
"Ook op zuiver materieel gebied wist de N.S.F. veel te bereiken. Vanwege de 'zware arbeid' moest er extra voedsel komen en elke morgen tegen 'n uur of 10 kwam chauffeur Mulders met de dampende ketels uit de gaarkeuken van Hilversum. 
Na enige tijd werden ook de ziekenbarakken van het kamp betrokken in deze extra bedeling van uitstekend voedsel. Daar ik toen reeds ondergedoken zat in de diphterie-barak, kon ik er zelf ook van mee profiteren, hoewel ik nooit bij de N.S.F. gewerkt heb. Hoogstens kwam ik er in de loop van de dag, als de baan veilig was, een buurpraatje houden of de laatste engelse berichten vernemen. Geregeld werd hier immers, natuurlijk in een kleine kring van vertrouwden, naar Londen geluisterd. Hoewel in het kamp slechts radiokasten gemaakt werden, zorgden de technici er voor, dat er "steeds een toestel van de Duitsers in reparatie was om de B.B.C. te kunnen  beluisteren." 
"Jan Kreeuwen uit Voorburg was de grote technicus! ... Slechts één schaduw lag over dit begeerde commando, nl. de interne leiding: Als hoofd van deze afdeling hadden de Duitsers een man aangesteld, met uitgesproken SS.-allures, 'n zekere Martin uit Kerkrade. Zelf gevangene, was hij nochtans 'n bruut voor zijn medelotgenoten.
Voor het minste vergrijp kon hij onnodig hard straffen; hij voelde zich oppermachtig..."

Deze tekst komt van Gert Stein, de maker van de site Kamp Amersfoort, hij heeft net dit stukje gevonden over de NSF in het boek van Jos Govaert een gevangen geestelijke in het Kamp.

Annemiek (Kamp Amersfoort), Gert (maker website Kamp Amersfoort) en Richard van Terras.TV zijn op zoek naar de plaquette, die aan de N.S.F. aangeboden is. Voor tips gelieve met een van de drie contact op te  willen nemen.

PDA08.JPG (110124 bytes)
PDA01.JPG (36366 bytes)
Tekening van H. Otten zoals die is uitgereikt bij een reünie van het NSF kommando van Kamp Amersfoort op zaterdag 6 april 1946. 

Met dank aan de heer H. Otten en Annemiek Littlejohn en 
Gert Stein van het museum Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort "Kamp Amersfoort" voor hun bijdragen.